Cắt bỏ các cành nhánh bị rệp sáp gây hại nặng, thu gom và tiêu hủy.
Phun nước lên cây đối với các cây, cành bị hại nhẹ.
Nếu vườn có nhiều cây bị rệp sáp hại rễ nhiều cần áp dụng biện pháp sục, sử dụng thuốc dạng nước pha theo nồng độ khuyến cáo, dùng máy bơm thuốc với cần sục có đầu nhọn cắm vào đất 3 – 5 lỗ, sâu 20 – 30 cm, cách gốc tiêu khoảng 30 – 40 cm, phân bố đều xung quanh vùng rễ.
Khi cây hồ tiêu bị vàng lá nặng, rễ cây đã bị măng xông thì nhổ bỏ, thu gom đưa ra ngoài vườn tiêu hủy.
Việc phòng trừ giai đoạn này không có hiệu quả bởi vì rễ cây hồ tiêu đã bị thối không thể hồi phục lại được.
Triệu chứng
Rệp sáp xuất hiện quanh năm, gây hại mạnh vào lúc cây hồ tiêu ra lá non, chồi non, gié bông, gié quả. Rệp sáp gây hại trên tất cả các bộ phận khí sinh của cây hồ tiêu.
Khi cây hồ tiêu bị rệp sáp gây hại nặng, cây phát triển kém, lá bị vàng, rụng, gié bông, gié quả, quả non rụng hoặc lép.
Trên các bộ phận bị gây hại nặng còn xuất hiện lớp muội đen khiến cây quang hợp kém, ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng, phát triển, nhất là đậu quả và chất lượng hạt.
Thường rất khó phát hiện triệu chứng trên thân lá khi cây bị rệp hại ở mức độ nhẹ. Cây bị hại nặng thì vàng lá, cằn cỗi, sau đó cây rụng hết lá và chết. Triệu chứng này tương tự như triệu chứng của bệnh chết chậm, vì thế cần kiểm tra rễ của các cây bị vàng lá để xác định nguyên nhân.
Thường có kiến xuất hiện khi rệp gây hại.
Nhận biết sâu hại
Rệp sáp là loài sâu hại đa thực, tấn công nhiều loại cây trồng. Hiện nay đã phát hiện một số loài rệp sáp giả hại cây hồ tiêu như sau: Rệp sáp 1 cặp đuôi ngắn; rệp sáp 1 cặp đuôi dài, rệp sáp 2 cặp đuôi dài, rệp sáp 4 cặp đuôi dài.
Rệp sáp là loài côn trùng chích hút, cơ thể có hình oval hơi tròn, chiều dài 2,5 – 3,5 mm; chiều rộng 1,8 – 2,0 mm; xung quanh cơ thể có 18 cặp tua ngắn, cặp thứ 17 dài hơn các cặp khác.
Trên cơ thể của rệp sáp có nhiều bột sáp trắng nhưng vẫn còn vệt ngang theo ngấn các đốt. Nếu gạt bỏ lớp bột sáp ra cơ thể, rệp sáp có màu hồng nhạt, nâu nhạt hay vàng nâu.
Rệp non hình bầu dục, mới nở có màu vàng hồng, di chuyển rất nhanh. Sau khi nở vài ngày, trên mình rệp xuất hiện một lớp sáp màu trắng.
Khi rệp càng lớn thì khả năng di chuyển càng giảm dần, đặc biệt là rệp trưởng thành hầu như không di chuyển.
Nguyên nhân
Rệp sáp thường sinh sản vô tính, trung bình 40 – 50 ngày phát triển một lứa, trong năm có thể sinh sản 6 – 7 lứa.
Cây hồ tiêu bị rệp sáp giả ký sinh thường xuất hiện rất nhiều kiến, do chất thải của rệp có hàm lượng đường cao là thức ăn cho nhiều loài kiến, đồng thời chất thải này còn tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển.
Nếu có mật độ rệp sáp giả gây hại ít, cả rệp sáp giả và kiến cùng phát triển, chất thải của rệp sáp được kiến dọn hết, nấm bồ hóng không có môi trường để phát triển.
Rệp sáp lây lan chủ yếu nhờ vào các loài kiến, cây tiêu bị rệp sáp gây hại thường có nhiều kiến. Rệp sáp tiết ra chất thải có hàm lượng đường cao là thức ăn cho nhiều loài kiến, đồng thời chất thải này cũng tạo điều kiện cho nấm muội đen phát triển.
Kiến ăn dịch của rệp sáp và mang rệp đi khắp nơi. Ngoài ra rệp sáp còn lây lan qua các con đường khác như: mưa, nước tưới, dụng cụ lao động.
Rệp sáp xuất hiện quanh năm, nhưng gây hại chủ yếu và hại mạnh vào mùa khô, nhất là trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.
Rệp sáp hại rễ thường xuất hiện vào cuối mùa mưa và gây hại nặng trong mùa khô. Sự lây lan và phát tán của rệp sáp chủ yếu nhờ vào các loài kiến, nước mưa, nước tưới, dụng cụ lao động…
Rệp sáp hại rễ thường chích hút thân ngầm và rễ của cây hồ tiêu, tạo vết thương để nấm xâm nhập và làm thối rễ. Khi có sự hiện diện của nấm cây sẽ chết nhanh hơn.
Vào mùa mưa rệp sáp phát triển mạnh, tập trung chủ yếu ở phần rễ chính, khi mật độ quần thể tăng cao chúng lây lan sang các vùng rễ bên, rễ tơ, gặp điều kiện thuận lợi kết hợp với một loài nấm Bornetina Corium tạo thành lớp măng sông bao bọc ngoài.
Biện pháp phòng ngừa
Chăm sóc vườn hồ tiêu đúng kỹ thuật (bón phân đầy đủ và cân đối, tưới nước hợp lý, tạo hình để bộ tán phát triển cân đối…) để cây sinh trưởng và phát triển tốt.
Vào mùa khô (đối với cây hồ tiêu kiến thiết cơ bản) hoặc sau khi thu hoạch (đối với cây hồ tiêu kinh doanh) tiến hành cắt bỏ các dây lươn và các cành nhánh ngang mọc từ thân chính ở dưới thấp (cắt từ mặt đất lên đến 30 cm).
Vệ sinh vườn để hạn chế sự lây lan của rệp sáp.
Thường xuyên theo dõi và kiểm tra phát hiện rệp sáp, nhất là đối với các vườn hồ tiêu đã bị rệp sáp gây hại nặng vụ trước.
Không trồng tái canh hồ tiêu ngay trên các vùng trồng hồ tiêu bị rệp sáp hại rễ nặng trước đó.
