Khi nhiệt độ xuống thấp, cây trồng hấp thu chậm, dễ “mềm lá”, phát sinh bệnh lạnh ẩm và thất thoát dinh dưỡng nếu bón phân sai cách. Vì vậy, chiến lược bón phân mùa lạnh cần được chú tâm. Bài viết dưới đây, mobiAgri sẽ hệ thống hoá nguyên tắc, mẹo thực hành giá rẻ dễ áp dụng cho nông hộ, để tối ưu chi phí mà vẫn giữ năng suất và chất lượng nông sản.
Nội dung bài viết
Vì sao mùa lạnh phải “giảm đạm – tăng lân, kali” cho cây trồng?
Nhiệt độ đất thấp làm rễ hấp thu chậm, quang hợp giảm; nếu đạm cao, lá mềm nước, dễ nhiễm bệnh lạnh ẩm (sương mai, thối nhũn), đổ ngã khi gió rét.
Mưa rét gây rửa trôi, nitrat khó được hấp thu hiệu quả → lãng phí và tăng nguy cơ bệnh.
Lân (P): kích thích hình thành – phục hồi rễ, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng khi trời lạnh.
Kali (K): làm dày thành tế bào, điều tiết khí khổng → giữ nước tốt hơn, tăng chịu rét, hạn cháy mép lá.
Như vậy: Trong mùa đông, khi bón phân cho cây trồng cần ưu tiên P–K, hạ đạm là “công thức nền” giúp cây săn chắc, ít bệnh, hồi xanh nhanh sau rét.
5 nguyên tắc khi bón phân trong mùa lạnh
Bón ít nhưng chia nhỏ (7–10 ngày/lần) để rễ cây hấp thu dần, tránh “sốc dinh dưỡng”.
Chọn thời điểm ấm trong ngày (10–14h) hoặc sau khi đất ráo nước.
Giảm đạm 30–50% so với bình thường; ưu tiên P–K cân đối.
Kết hợp tủ gốc (rơm/trấu 5–7 cm) để giữ ấm – giữ ẩm, giảm rửa trôi phân.
Bổ sung vi lượng Ca–Mg–Bo (liều thấp, phun trưa ấm) để cây “cứng lá – liền mô”.
Xem thêm: Bí kíp trồng rau ban công mùa đông cho người bận rộn
Gợi ý giải pháp vật tư giá rẻ – dễ kiếm cho nông hộ
Lân & Kali:
Supe lân/Lân nung chảy: giá mềm, dễ tìm, hợp đa số chân đất.
KCl (kali clorua) kinh tế; vùng nhạy Cl⁻ hoặc có rủi ro mặn thì ưu tiên K₂SO₄ (kali sunphat).
Vi lượng “mềm”:
Vôi/dolomite (bổ sung Ca, Mg) liều hợp lý; không bón trùng sát ngày với phân hóa học.
Tro bếp rây mịn (giàu K, Si): rắc mỏng quanh gốc, tránh chạm cổ rễ.
Hữu cơ + vi sinh:
Phân chuồng hoai + Trichoderma (đối kháng nấm đất, ổn định vùng rễ).
Dịch chuối/tảo/đậu tương ủ chín kỹ: dùng nồng độ thấp, chỉ khi trời ấm để tránh “lạnh – lên men” ở rễ.
Nước ấm tưới gốc:
Pha ấm hơn đất 3–5°C trước hoặc ngay sau khi bón, giúp rễ “mở”, tăng hiệu suất hấp thu P–K trong bón phân mùa lạnh và bón phân mùa đông.
Tỷ lệ N:P:K gợi ý (tham khảo linh hoạt theo cây & đất từng địa phương)
Rau ăn lá: ~1 : 1 : 1.2 (rét đậm giảm N rõ).
Rau củ/quả: ~1 : 1.2 : 1.5 (ưu tiên rễ, chất khô).
Cây có múi/cây ăn quả non: ~1 : 1 : 1.5 (tập trung K, kèm Ca–Bo).
Lúa/mạ: ~1 : 1.2 : 1.3 (đêm lạnh giữ 2–3 cm nước).
Lưu ý: Khi nhiệt độ giảm <15°C, hoãn đạm 3–5 ngày; khi ấm trở lại mới bổ sung từng ít.
Lịch bón mẫu theo nhóm cây
Rau ăn lá (cải, xà lách, mùi…):
Sau đợt rét: tạm không đạm 3–5 ngày; tủ gốc; phun Ca–Bo loãng lúc trưa ấm.
Khi hồi xanh: chia 2–3 lần P–K; đạm liều thấp ở lần cuối nếu nhiệt >15–18°C.
Rau củ (củ cải, cà rốt, su hào…):
Bón lót lân đủ từ đầu; thúc K chia nhỏ; hạn chế N để tránh xốp ruột, nứt củ.
Cây có múi (cam, bưởi…):
Tủ gốc 5–7 cm; P–K chia nhỏ; Ca–Bo phun trưa ấm; đạm thấp và tăng dần khi thời tiết ổn định.
Lúa – mạ:
Đêm lạnh giữ mực nước 2–3 cm; không bón đạm khi T<15°C; ưu tiên K để cứng cây; ngày nắng rút thoáng.
Xem thêm: Cách làm nhà lưới/nhà nilon giá rẻ chống rét cho cây trồng
Quy tắc an toàn khi phối hợp phân – vi sinh – thuốc
Không trộn vi sinh (Trichoderma/Bacillus) với thuốc gốc đồng/lưu huỳnh đậm đặc; tách lịch 3–5 ngày.
Phun vi lượng vào trưa ấm, lá khô sương; pha đúng nồng độ, tăng nước – giảm muối khi trời rét.
Bón vôi/dolomite cách phân hóa học 7–10 ngày để tránh kết tủa, mất hiệu lực.
Tối ưu theo loại đất & thời tiết địa phương
Đất thịt nặng – ẩm: giảm liều mỗi lần, tăng số lần; tăng tủ gốc, mở rãnh phụ; ưu tiên K₂SO₄ nếu lo rủi ro Cl⁻.
Đất cát – thoát nhanh: tăng hữu cơ hoai, rắc tro bếp mỏng giữ ẩm, chia nhỏ liều P–K để tránh “đốt rễ”.
Mưa rét kéo dài: hoãn đạm, chỉ duy trì K ít để cứng lá, chống đổ ngã; chờ ấm mới bổ sung N.
Rét khô – nắng hanh: có thể phun sương hạt mịn cực nhẹ vào trưa (không đọng lá) trước khi phun vi lượng.
Mẹo “2 thấp – 3 đúng – 4 kèm”: đơn giản mà hiệu quả khi bón phân trời lạnh cho cây trồng
2 thấp: đạm thấp, nồng độ phun lá thấp.
3 đúng: đúng thời điểm ấm; đúng vị trí (vòng tán/vùng rễ hoạt động); đúng dạng (P–K dễ tiêu, vi lượng chelate/dễ hấp thu).
4 kèm: kèm tủ gốc; kèm nước ấm; kèm thoát nước; kèm vi sinh ổn định vùng rễ.
Dấu hiệu cần điều chỉnh ngay sau bón phân cho cây mùa lạnh
Lá non quá mềm, xanh đậm bất thường → giảm/hoãn đạm, tăng K; kiểm tra ẩm đất.
Mép lá cháy nhẹ sau phun → hạ nồng độ, dịch sang khung giờ ấm hơn; kiểm tra pH dung dịch.
Rễ tơ thưa, đất lạnh ướt → tăng tủ gốc, chỉ P–K nhẹ; tạm dừng N, bổ sung vi sinh rễ.
Trong sản xuất vụ lạnh, để “cây khỏe – ít bệnh – bền rét” phải đến từ chiến lược dinh dưỡng đúng: đó là giảm đạm, tăng lân–kali, chia nhỏ liều; đi kèm tủ gốc, thoát nước, nước ấm và vi sinh rễ. Chuẩn hóa quy trình cho từng chân đất, theo dõi phản ứng lá – rễ sau mỗi lần bón, bà con sẽ tối ưu chi phí mà vẫn giữ năng suất vườn trồng. Bà con tải ứng dụng mobiAgri TẠI ĐÂY để có thêm nhiều kiến thức trồng cây hay, khoa học, tham gia Cộng đồng nông nghiệp rộng khắp và đặt câu hỏi cho chuyên gia Nông nghiệp.
