Thời tiết cuối năm thường xuất hiện nhiều đợt mưa lớn kéo dài, độ ẩm cao, trời âm u liên tục. Đây là điều kiện lý tưởng khiến nhiều loại sâu bệnh phát sinh mạnh trở lại. Để cắt dịch nhanh, bà con thường tăng tần suất phun thuốc, thậm chí sử dụng lặp đi lặp lại một số hoạt chất quen thuộc. Chính điều này đang làm gia tăng đáng kể nguy cơ kháng thuốc bảo vệ thực vật – một vấn đề lớn của nông nghiệp hiện đại.

Bài viết này giúp bà con hiểu rõ vì sao tình trạng kháng thuốc gia tăng sau mưa lũ, những dấu hiệu nhận biết và giải pháp quản lý bền vững.

Vì sao sau mưa lũ, sâu bệnh dễ kháng thuốc bảo vệ thực vật hơn?

1. Ẩm độ cao – dịch hại bùng phát nhanh khiến bà con phải phun nhiều

Khi đất ẩm, lá cây luôn trong trạng thái ướt, nhiều loại nấm bệnh như Phytophthora, Pythium, sương mai, thối nhũn phát triển rất nhanh. Bà con buộc phải phun thuốc liên tục, vô tình tạo áp lực chọn lọc lớn khiến sâu bệnh dần thích nghi và kháng thuốc.

2. Lặp lại một hoạt chất trong thời gian dài

Nhiều bà con có thói quen dùng đi dùng lại 1–2 loại thuốc quen thuộc vì “thấy lần trước hiệu quả”. Tuy nhiên, việc phun lặp lại trong điều kiện dịch phát nhanh sau mưa lũ khiến sâu bệnh “quen thuốc”, mất dần độ nhạy cảm và sinh ra kháng.

3. Pha thuốc sai liều hoặc phun không đúng thời điểm

Pha đặc hơn để “diệt cho mạnh” hoặc pha quá loãng đều làm giảm hiệu quả thuốc. Khi thuốc không tiêu diệt triệt để, mầm bệnh còn sót lại sẽ càng dễ kháng thuốc bảo vệ thực vật hơn.
Phun sai thời điểm, phun lúc lá ướt hoặc ngay sau mưa cũng khiến hiệu lực giảm.

4. Tồn tại nền kháng thuốc từ nhiều năm trước

Nhiều vùng canh tác lớn đã sử dụng thuốc hóa học liên tục hàng chục năm, đặc biệt là các thuốc cũ thuộc nhóm độc cao. Sau mưa lũ, dịch hại bùng phát trên nền kháng sẵn có → tình trạng kháng thuốc thể hiện rõ rệt hơn.

Dấu hiệu nhận biết sâu bệnh đã kháng thuốc bảo vệ thực vật

1. Phun đúng liều – đúng thuốc nhưng không giảm mật số sâu bệnh

Sau 1–2 ngày mà sâu bệnh vẫn xuất hiện nhiều như cũ, thậm chí lan thêm.

2. Dịch bệnh lan rộng rất nhanh dù đã đổi vài loại thuốc

Một số nhóm nguy cơ cao như rệp sáp, sâu vẽ bùa, nhện đỏ, bệnh thối rễ thường biểu hiện rõ tình trạng kháng thuốc.

3. Cùng loại thuốc nhưng hiệu quả khác nhau giữa các khu vực

Điều này xảy ra khi vùng đó đã tích lũy nền kháng từ trước.

4. Phải dùng thuốc mạnh hơn nhưng hiệu quả vẫn giảm

Chi phí tăng nhưng kết quả không cải thiện – đây là dấu hiệu điển hình của kháng thuốc bảo vệ thực vật.

Những nhóm sâu bệnh dễ kháng thuốc sau mưa lũ

• Rệp sáp, rầy mềm: phát triển nhanh trong ẩm độ cao.

• Sâu tơ, sâu vẽ bùa: dễ thích nghi và thay đổi sinh lý khi phun lặp

Sau các đợt mưa lũ kéo dài cuối năm, hiện tượng sâu bệnh kháng thuốc BVTV không còn là cảnh báo xa vời mà đã xuất hiện ở nhiều vùng sản xuất trên cả nước. Nguyên nhân đến từ áp lực dịch hại tăng mạnh trong điều kiện ẩm ướt, thói quen lạm dụng một số hoạt chất và phun thuốc liên tục để “chặn dịch nhanh”. Nếu không thay đổi, tình trạng kháng thuốc sẽ ngày càng trầm trọng, khiến chi phí tăng cao nhưng hiệu quả phòng trừ lại giảm dần.

Giải pháp bền vững cho giai đoạn hiện nay là luân phiên hoạt chất, kết hợp thuốc sinh học, áp dụng IPM và quản lý vườn theo hướng chủ động – phòng là chính. Đồng thời, việc theo dõi sát dự báo thời tiết, cập nhật cảnh báo sâu bệnh từ các nguồn uy tín cũng giúp bà con chọn đúng thuốc – đúng thời điểm, hạn chế tối đa nguy cơ tạo kháng.