Giai đoạn chuyển mùa là thời điểm nhiều hộ nông dân thay đổi giống cây trồng để đột phá năng suất, tối ưu giá bán. Tuy nhiên, chỉ một vài bước sai ở khâu chuẩn bị (chọn giống, thời vụ gieo trồng, xử lý đất, nước tưới…) có thể khiến cả vụ thất bát.
Bài viết này tổng hợp 7 sai lầm phổ biến và cách khắc phục theo hướng thực hành, bám sát thực tế giai đoạn chuyển vụ (đặc biệt với cây vụ đông).
Nội dung bài viết
Chọn giống theo “phong trào”, không phù hợp khí hậu – tiểu vùng
Dấu hiệu sai lầm: Chọn giống chỉ vì “đang hot/được giá”, bỏ qua yêu cầu về nhiệt độ, ẩm, số giờ nắng, sức chịu mưa rét/khô hạn.
Hậu quả: Cây chậm phát triển, tỷ lệ sống thấp, sâu bệnh tăng.
Cách làm đúng:
Ưu tiên giống có khuyến cáo chính thức cho vùng (sổ tay khuyến nông, danh mục địa phương).
Kiểm tra điều kiện khí hậu 10–30 ngày tới (các bản tin dự báo thời tiết dài ngày); né các đợt rét đậm/rét hại hoặc nắng gắt kéo dài.
Với cây vụ đông, chọn nhóm có thời gian sinh trưởng ngắn – trung bình, chịu lạnh vừa.
Gieo trồng lệch thời vụ gieo trồng (quá sớm hoặc quá muộn)
Dấu hiệu sai lầm: Nôn nóng xuống giống trước khi đất đủ ấm/khô; hoặc trễ khiến giai đoạn ra hoa gặp lạnh sâu hay mưa dầm.
Hậu quả: Tỷ lệ nảy mầm thấp, cây bị sốc nhiệt, đậu quả kém.
Cách làm đúng:
Bám khung lịch thời vụ địa phương và dự báo thời tiết sát ngày gieo.
Dùng khay ươm/chum bầu để “né” thời tiết xấu; trồng dặm đồng loạt sau khi ổn định.
XEM THÊM: Thời vụ trồng dưa hấu ở miền Bắc chuẩn nhất
Không cải tạo đất theo yêu cầu của giống/cây mới
Dấu hiệu sai lầm: Luân canh vội vàng, bỏ qua pH, hữu cơ, tồn dư mặn/phèn/thối rễ từ vụ trước.
Hậu quả: Sốc rễ, thối rễ, vàng lá sinh lý, cây kém hấp thu dinh dưỡng.
Cách làm đúng:
Nghỉ đất 2–3 tuần (khi có điều kiện), bón vôi, bổ sung phân hữu cơ hoai, nấm đối kháng Trichoderma.
Kiểm tra pH mục tiêu (đa số rau màu 5,5–6,5); lên luống cao – rãnh thoát nước tốt cho cây vụ đông.
Bố trí nước tưới & thoát nước kém trong giai đoạn chuyển vụ
Dấu hiệu sai lầm: Mưa cuối mùa còn kéo dài nhưng ruộng thấp, rãnh cạn; hoặc vào đầu mùa khô mà chưa có giải pháp tưới.
Hậu quả: Ngập úng làm chết rễ/héo xanh; khô hạn làm cây còi cọc, nứt quả.
Cách làm đúng:
Thiết kế rãnh thoát nước bao quanh, đặc biệt vùng mưa lớn miền Trung.
Chuẩn bị tưới nhỏ giọt/phun mưa hạt mịn và bồn trữ nước cho miền Nam đầu mùa khô.
Phủ mùn rơm/rải phủ nông nghiệp giữ ẩm, hạn chế bốc hơi.
Cân đối dinh dưỡng sai (thừa đạm, thiếu kali – vi lượng)
Dấu hiệu sai lầm: Dùng “công thức cũ” cho giống mới; lạm dụng đạm để “kích lá nhanh”.
Hậu quả: Lá mỏng, dễ bệnh, đổ ngã; phẩm chất quả kém; kéo dài thời gian sinh trưởng.
Cách làm đúng:
Bón lót hữu cơ hoai + lân; bón thúc cân đối N–P–K, tăng K + Ca + Mg ở giai đoạn làm củ/quả.
Bổ sung vi lượng (B, Zn, Mo) cho nhóm thập tự (bắp cải, súp lơ…), Si tăng cứng cây, hạn chế đổ ngã.
Áp dụng nguyên tắc 4 đúng (đúng loại – liều – lúc – cách).
Bỏ qua đặc thù sâu bệnh của giống/cây mới
Dấu hiệu sai lầm: Không khảo sát “bộ bệnh đi kèm” theo giống (ví dụ: cà chua – héo rũ vi khuẩn; dưa – phấn trắng; ớt – thán thư).
Hậu quả: Phát hiện muộn, điều trị tốn kém; tồn dư thuốc cao.
Cách làm đúng:
Lập lịch IPM ngay từ đầu vụ: giống sạch bệnh, vệ sinh đồng ruộng, bẫy dính, biện pháp sinh học (Bt, nấm xanh, nấm trắng, Tricho).
Luân phiên nhóm hoạt chất, ưu tiên thuốc sinh học giai đoạn cây con – trước thu hoạch.
Theo dõi “cửa sổ nhiễm bệnh” theo thời tiết (ẩm – lạnh dễ bệnh lá; khô – nóng dễ nhện đỏ, bọ trĩ).
Không tính đầu ra – chi phí khi thay đổi giống cây trồng
Dấu hiệu sai lầm: Chỉ nhìn giá hiện tại, thiếu kế hoạch bao tiêu; không dự trù chi phí giống, vật tư, công lao động khác biệt.
Hậu quả: Lãi thấp hoặc lỗ, khó xoay vòng vốn.
Cách làm đúng:
Khảo sát đầu ra (chợ đầu mối, thương lái, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến).
Chọn giống/cây nằm trong định hướng chuyển đổi của địa phương (thường có hỗ trợ kỹ thuật – đầu ra).
Ghi sổ chi phí – năng suất – giá bán theo lô, rút kinh nghiệm cho vụ sau.
Gợi ý nhanh theo nhóm cây tiêu biểu
Cây vụ đông (ngô, khoai tây, bắp cải, súp lơ, cà rốt): Ưu tiên giống ngắn ngày, chịu lạnh vừa; lên luống cao, phủ bạt/đệm rơm; né rét đậm khi gieo.
Cây ăn quả (cam, bưởi, xoài, sầu riêng, thanh long): Ổn định tán – cơi lộc; cân đối Ca–Bo trước/đầu ra hoa; tưới tiết kiệm ở miền Nam đầu mùa khô.
Cây công nghiệp (cà phê, hồ tiêu): Kiểm soát nấm rễ sau mưa; tỉa cành – vệ sinh vườn; bón bổ sung K, Mg, Si cho giai đoạn nuôi quả/chín.
Thay đổi giống cây trồng là cơ hội nâng lợi nhuận nếu chúng ta chuẩn bị đúng giống – đúng thời vụ – đúng kỹ thuật – đúng đầu ra. Để chủ động hơn trong mọi quyết định mùa vụ, hãy cài ứng dụng mobiAgri:
