Cây trồng muốn sinh trưởng dinh dưỡng (phát triển thân lá) và sinh trưởng sinh thực (ra hoa, kết quả) cần một số điều kiện quan trọng như: nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng, ẩm độ đất. Dựa vào các điều kiện trên và đặc tính của từng loại cây trồng, người ta có thể điều khiển sự ra hoa theo ý muốn. Ngoài ra còn dựa vào lượng hormone sinh trưởng trong cây trong từng giai đoạn, từng loại cây để có thể bổ sung thêm với liều lượng thích hợp cũng dễ dàng điều khiển sự ra hoa hiệu quả.
Nội dung bài viết
Điều khiển bằng nhiệt độ
Nhiệt độ có tác dụng tạo cho cây ở trạng thái ngủ, kích thích hoạt động hoặc kéo dài thời kỳ ra hoa. Một số loài hoa không nhạy cảm với ánh sáng như hoa Mai, Đào, chỉ cần thỏa mãn điều kiện nhiệt độ là có thể ra nụ hoa sớm. Nếu những năm thời tiết ấm nhiều, hoa Đào, hoa Mai có thể nở sớm thì bằng nhiều biện pháp trong đó có biện pháp hạ nhiệt độ để cây nở hoa muộn hơn. Ngược lại, nếu thời tiết lạnh, cây có thể nở muộn lại cần tăng nhiệt độ để cây nở hoa sớm hơn.
Các cây hoa thuộc nhóm cây cỏ hoặc rễ chùm trồng ngoài trời như mẫu đơn, cúc đồng tiền, cẩm chướng, đỗ quyên… thì số ngày tăng nhiệt độ cần tính toán thời gian từ sinh trưởng đến khi hoa nở. Khi tăng nhiệt độ, mỗi ngày đều phải tưới phun nước, giữ nhiệt độ từ 25ºC -28ºC và ban đêm khoảng 15ºC. Ngược lại, nếu giảm nhiệt độ sẽ kéo dài giai đoạn nở hoa.
Các cây có củ như hoa ly, loa kèn, thủy tiên, tu líp, nhiệt độ là yếu tố quan trọng để điều khiển ra hoa. Ví dụ với hoa ly, việc bảo quản lạnh ở nhiệt độ 2ºC -5ºC trong 6-8 tuần là cách cưỡng bức tốt nhất làm cho hoa nở đúng dịp Tết.
Điều khiển bằng ánh sáng
Những loại cây phản ứng với ánh sáng để ra hoa (ánh sáng ngày ngắn – thời gian chiếu sáng/ngày nhỏ hơn 13 giờ hoặc ánh sáng ngày dài lớn hơn hoặc bằng 13 giờ). Do đó, có thể giảm bớt hoặc tăng thời gian chiếu sáng để cây ra hoa theo ý muốn.
Đối với những loại cây cần thời gian chiếu sáng/ngày ngắn thì cần che tối để rút ngắn thời gian chiếu sáng/ngày. Xử lý che tối cho cây bằng cách dùng vải đen, tấm lưới đen.
Ví dụ như: cây trạng nguyên, cây càng cua được chiếu sáng 10 giờ mỗi ngày, 2 tháng sau chúng sẽ ra hoa. Hoa cúc là cây cần ánh sáng ngày ngắn để ra hoa; do đó bạn có thể ngăn cản hay làm chậm lại việc ra hoa nếu thời gian chiếu sáng nhiều hơn 13 giờ mỗi ngày. Các loại hoa ly, lay ơn, huệ, salem… cần thời gian chiếu sáng/ngày dài tuy nhiên với điều kiện mùa đông ở Việt Nam thì điều kiện chiếu sáng/ngày ngắn cho nên nhà vườn phải kéo dài ngày thì hoa mới nở sớm.
Điều khiển bằng dinh dưỡng
Quá trình sinh trưởng của thực vật nói chung được chia làm 2 giai đoạn chính đó là sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực, trong các giai đoạn đó, nhu cầu dinh dưỡng của cây đối với các nguyên tố dinh dưỡng là khác nhau.
Giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng
Nhu cầu về các nguyên tố đa lượng chủ yếu là đạm (N) và lân (P):
- Đạm (N) thúc đẩy quá trình tăng trưởng của cây, giúp cho cây ra nhiều nhánh, phân nhiều cành, lá cây có kích thước to, lá quang hợp mạnh. Đạm cũng giúp cho chồi, cành lá phát triển; lá có kích thước to sẽ tăng khả năng quang hợp và làm tăng năng suất cây trồng.
- Lân (P) tạo nên nhân tế bào nên rất cần cho sự hình thành bộ phận mới của cây, đẻ nhánh, phân cành; tham gia vào quá trình phát triển bộ rễ, quá trình quang hợp và hô hấp. Cùng với kali, lân làm tăng khả năng chống chịu với các điều kiện bất thuận khác như lạnh, hạn, úng, sâu bệnh. Lân cũng hạn chế tác hại của việc bón thừa đạm, làm cho cây chịu được chua, kiềm.
Giai đoạn sinh trưởng sinh thực
Giai đoạn này, tác dụng của từng nguyên tố đa lượng như sau:
- K giúp cây già hóa trước khi tiến hành bước vào giai đoạn phân hóa mầm hoa, kali giúp kích thích ra hoa, giảm tỷ lệ rụng và tăng khả năng đậu quả.
- N cũng cần thiết cho sự phát triển của hoa. Lưu ý bón có kiểm soát nhằm tránh thừa đạm sẽ dẫn đến cây chậm ra hoa, rụng hoa, khó đậu quả.
- P giúp kiến tạo nên hoạt chất hình thành mầm hoa, là yếu tố quyết định sự ra hoa và đậu quả. Giai đoạn này nếu thiếu lân sẽ ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng hoa, hoa khó nở.
Bạn có thể dựa vào vai trò của các nguyên tố đa lượng trên trong từng giai đoạn sinh trưởng của cây để điều khiển sự ra hoa theo ý muốn. Muốn cây ra hoa nhanh nên dùng phân bón có tỷ lệ kali và lân nhiều hơn đạm. Muốn cây chậm ra hoa, nên dùng phân bón có tỷ lệ đạm và lân cao hơn kali.
Điều khiển bằng ẩm độ đất
Đây là biện pháp hỗ trợ cùng với các biện pháp khác như sử dụng dinh dưỡng, ánh sáng…
Nước là yếu tố vô cùng quan trọng cho sự sinh trưởng của cây trồng. Cây trồng sống và sinh trưởng được nhờ chất dinh dưỡng trong đất và được nước hòa tan, đưa lên cây qua hệ thống rễ. Nước giúp cây trồng thực hiện các quá trình vận chuyển các chất dinh dưỡng trong đất giúp cây hoàn thành các giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng cũng như sinh trưởng sinh thực. Vì vậy, muốn cây ra hoa thì trong đất cần có độ ẩm thích hợp để cây trồng hút dinh dưỡng được dễ dàng giúp cho quá trình ra hoa thuận lợi.
Điều chỉnh bằng hormone sinh trưởng (chất điều hòa sinh trưởng)
Chất điều hòa sinh trưởng thực vật là những chất được sinh ra trong cây để điều khiển các quá trình sinh trưởng phát triển của cây. Cây phải trải qua nhiều giai đoạn phát triển như nảy mầm, lớn lên, ra hoa, kết quả. Sử dụng liều lượng thấp các chất điều hòa sinh trưởng giúp cây tiến hành các giai đoạn này một cách cân đối, hài hòa theo đặc tính và quy luật phát triển của cây.
Chất điều hòa sinh trưởng được chia làm 2 nhóm: nhóm kích thích sinh trưởng và nhóm ức chế sinh trưởng. Bà con nông dân có thể sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng để kích thích sự ra hoa sớm hoặc ức chế sự ra hoa.
Ví dụ: để cho dứa ra hoa trái vụ làm tăng thêm một vụ thu hoạch, người ta phun α-NAA với nồng độ 25 ppm hoặc bỏ 1 gram đất đèn lên nõn dứa, khi gặp mưa hoặc tưới nước, đất đèn sẽ tác dụng với nước giải phóng acetylen kích thích dứa ra hoa.
Táo, lê, hồng khi xử lí ADHS có tác dụng kích thích ra hoa sớm và làm tăng năng suất quả. Xử lí GA3 cho cây hai năm có thể làm cho cây ra hoa vào năm đầu (xử lí cho su hào, bắp cải, xà lách).
Trên đây là những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây trồng. Dựa vào các yếu tố đó, để điều khiển được cây trồng ra hoa theo ý muốn.
Chúc bà con nông dân điều khiển được cây trồng của mình ra hoa như ý!
TS.Phạm Thị Liên
Biên tập bởi mobiAgri
